ÅRSMELDING OG REKNESKAP2024

Styret vil på generalforsamlinga 9. april 2025 tilrå generalforsamlinga å disponera årsresultatet 2024 som følgjer

Styret vil tilrå generalforsamlinga å betala ut 20,00 kroner i utbyte pr. eigenkapitalbevis for 2024.

Resultatet i Sogn Sparebank vert delt høvesvis mellom sparebanken sitt fond og eigenkapital-beviskapitalen. Banken nyttar inngåande balanse for eigenkapitalbevis med tillegg av utjamningsfond ved utrekning av eigenkapitalbevisbrøken. Sogn Sparebank har som mål at minst 50 % av resultatet etter eigenkapitalbevisbrøken vert utbetalt som utbyte, resten vert lagt til utjamningsfondet. Kvart år vurderer styret og generalforsamlinga behov for overføring til gåvefondet.

Ved utgangen av 2024 var forvaltningskapitalen i Sogn Sparebank 8,2 milliardar kroner. I 2023 var den 7,8 milliardar. Vert det teke omsyn til at banken har formidla lån gjennom Eika Boligkreditt AS på til saman 0,9 milliardar kroner, er forvaltningskapitalen pr. 31.12.2024 9,1 milliardar kroner.

Sogn Sparebank er ein sjølvstendig sparebank i Eika-alliansen og tilbyr banktenester, forsikring og verdipapirhandel. Sogn Sparebank er notert på Oslo Børs med eigenkapitalbevis.

Marknaden for Sogn Sparebank innanfor bedriftsmarknaden er små og mellomstore verksemder i Sogn. Innafor privatmarknaden er banken landsdekkande, med fokus på vekstområde og store byar, men Sogn er det prioriterte marknadsområdet.

Sogn Sparebank er registrert og heimehøyrande i Noreg, med seks kontor i Sogn og eit kontor i Bergen. Banken har forretningsadresse Statsråd Evensensveg 8, 6885 Årdalstangen.

Rekneskapen gjeld for perioden 01.01.2024 til 31.12.2024. Alle tal er presenterte i norske kroner og i heile tusen, med mindre anna er spesifisert i notane. Rekneskapen vart vedteken av styret den 18. mars 2025 og av generalforsamlinga den 9. april 2025.

Årsrekneskapen er utarbeida i samsvar med IFRS® Accounting Standards som godkjent av EU. Rekneskapen er avlagt basert på IFRS-standardar og fortolkingar obligatoriske for årsrekneskap som blir avlagt per 31.12.2024. Vidare er krava til tilleggsinformasjon i gjeldande lover og forskrifter for bankar ivareteke.

Det er ingen nye IFRS-standardar eller IFRIC-fortolkingar som ikkje er gjort gjeldande som er venta å ha vesentleg påverknad på banken sitt rekneskap.

Rekneskapen er presentert i norske kroner, og alle tall er vist i heile tusen, med mindre anna er spesifisert i notane.

Sogn Sparebank utarbeider ikkje konsernrekneskap for 2024. Dotterselskap Sogn Sparebank Eigedom AS (dotter) og Sogn Forsikring AS (tilknytt selskap) har ikkje vesentleg omsetnad.

Driftssegmenta blir rapportert slik at dei er i samsvar med rapporterbare segment i den interne rapporteringa i Sogn Sparebank.

Renteinntekter blir inntektsført ved bruk av effektiv rentemetode. Dette medfører fortløpande inntektsføring av renter med tillegg av amortisering av etableringsgebyr. Den effektive renta blir fastsett ved diskontering av kontraktsfesta kontantstraumar innanfor forventa løpetid. Kontantstraumane inkluderer etableringsgebyr, og eventuelt restverdi ved utløpet av forventa løpetid. Inntektsføring av renter etter effektiv rentemetode blir nytta for balansepostar vurdert til amortisert kost. For renteberande balansepostar vurdert til verkeleg verdi over resultatet, blir den nominelle renta fortløpande inntektsført, medan verdiendringar blir rekneskapsført ved periodeslutt. For engasjement med konstaterte tap blir det berre rekna renter av netto bokført verdi.

Renteinntekter på finansielle instrument klassifisert som utlån er inkludert i linja for netto renteinntekter.

Gebyr og provisjonar blir resultatført etter kvart som tenesta blir ytt. Gebyr for etablering av låneavtalar inngår i kontantstraumane ved berekning av amortisert kost og blir inntektsført under netto renteinntekter etter effektiv rentemetode. I andre driftsinntekter inngår mellom anna gebyr og provisjonar knytt til betalingsformidling, kredittformidling og verdipapirtenester. Resultatføringa skjer når tenestene er levert.

Utbyte frå investeringar blir resultatført på tidspunktet som utbytet er vedteke på generalforsamlinga. Utbyte på eigenkapitalinstrument klassifisert til verkeleg verdi over utvida resultat, blir ført over ordinært resultat når banken sin rett til utbyte er fastslått.

Finansielle eigendelar og forpliktingar innreknast når banken blir part i instrumentet sitt kontraktsmessige vilkår. Finansielle eigendelar vert frårekna når dei kontraktsmessige rettane til kontantstraumane frå dei finansielle eigendelane er utløpt, eller når føretaket overfører den finansielle eigendelen i ein transaksjon der heile eller tilnærma all risiko og fortenestemoglegheiter knytt til eigarskap av eigendelen vert overført.

Finansielle forpliktingar blir frårekna på det tidspunktet rettane til dei kontraktsmessige vilkåra er innfridd, kansellert eller gått ut.

Ved førstegongs rekneskapsføring blir finansielle instrument klassifisert i ein av dei følgjande kategoriane, avhengig av typen instrument og føremålet med investeringa.

Finansielle eigendaler blir klassifisert i gruppene:

• Amortisert kost
• Verkeleg verdi med verdiendring over andre inntekter og kostnader
• Verkeleg verdi med verdiendring over resultat

Finansielle forpliktingar klassifiserast som:

• Finansielle forpliktingar til verkeleg verdi med verdiendringar over resultat
• Andre finansielle forpliktingar målt til amortisert kost.

Klassifisering og måling i høve til IFRS 9 krev at alle finansielle eigendelar som er pengekrav, blir klassifisert basert på ei vurdering av banken sin forretningsmodell og kontantstraumane knytt til dei ulike instrumenta.

Utlån med flytande rente er klassifisert til amortisert kost. Utlån med fast rente der banken har som formål å ta imot kontraktsmessige kontantstraumar i form av renter og avdrag, er klassifisert til verkeleg verdi. Banken har anledning til å overføre utlån med pant i bustadeigedom til Eika Boligkreditt som har belåningsgrad under 75 %. Banken overfører utlån frå egen balanse berre unntaksvis og berre med uvesentleg volum. Banken har derfor klassifisert utlån som kan overførast til Eika Boligkreditt til amortisert kost.

Banken sin likviditetsportefølje er klassifisert til verkeleg verdi over resultatet, i samsvar med forretningsmodellen som styrer forvaltninga av likviditetsporteføljen. Eigenkapitalinstrument som er strategiske investeringar, er klassifisert til verkeleg verdi over andre inntekter og kostnadar utan resirkulering. Desse eigenkapitalinstrumenta er ikkje derivat eller brukt for handelsføremål.

Finansielle forpliktingar vert målt til amortisert kost ved bruk av effektiv rentes metode. I kategorien finansielle forpliktingar til amortisert kost, inngår klassane innskot frå og forpliktingar overfor kundar og renteberande forpliktingar som sertifikat- og obligasjonsgjeld.

Verkeleg verdi av finansielle instrument som blir omsett i aktive marknadar, blir fastsett ved å vise til noterte marknadsprisar eller kurs frå forhandlarar av finansielle instrument. Marknaden er aktiv dersom det er mogleg å skaffe eksterne observerbare prisar, kursar eller renter og desse prisane representerer faktiske og hyppige marknadstransaksjonar.

For finansielle instrument som ikkje blir omsett i ein aktiv marknad, blir den verkelege verdien fastsett ved hjelp av ein eigna verdsettingsmetode. Slike verdsettingsmetodar omfattar bruk av nyleg føretekne marknadstransaksjonar på armlengds avstand mellom velinformerte og frivillige partar, dersom slike er tilgjengelege, tilvising til løpande verkeleg verdi av eit anna instrument som er praktisk talt det same, diskontert kontantstraumsberekning eller andre verdsettingsmodellar. I den grad observerbare marknadsprisar er tilgjengeleg for variablar som inngår i verdsetjingsmodellar, blir slike nytta. Det vert ikkje gjort frådrag for transaksjonskostnadar ved fastsetting av verkeleg verdi.

Finansielle instrument som ikkje blir målt til verkeleg verdi, blir målt til amortisert kost, og inntektene blir berekna etter instrumentet si effektive rente. Amortisert kost vert fastsett ved diskontering av kontraktsfesta kontantstraumar innanfor forventa løpetid.

Kontantstraumane inkluderer etableringsgebyr og direkte, marginale transaksjonskostnader som ikkje direkte blir betalte av kunden, og eventuell restverdi ved utløpet av forventa løpetid. Viss forventa tap er inkludert ved berekning av effektiv rente, inkluderast forventa tap i kontantstraumane ved berekning av amortisert kost. Amortisert kost er noverdien av slike kontantstraumar, neddiskontert med den effektive renta, med frådrag for avsetning for forventa tap.

Utsteda finansielle garantiar blir vurdert til verkeleg verdi, som ved førstegongs rekneskapsføring blir sett på som motteke vederlag for garantien. Ved etterfølgjande måling blir utsendte finansielle garantiar vurdert til det høgaste beløp av mottekne vederlag for garantien, med frådrag for eventuelle resultatførte amortiseringar og forventa tap, berekna etter reglande for nedskriving av finansielle eigendelar.

Under IFRS 9 skal tapsavsetningane innreknast basert på forventa kredittap. Den generelle modellen for nedskrivingar av finansielle eigendelar omfattar finansielle eigendelar som blir målt til amortisert kost, eller til verkeleg verdi med verdiendringar over utvida resultat. I tillegg er òg lånetilsegn, finansielle garantikontraktar som ikkje blir målt til verkeleg verdi over resultatet og fordringar på leigeavtalar, omfatta.

Eit finansielt instrument som ikkje er kredittforringa vil ved førstegongs balanseføring få ein avsetning for tap tilsvarande 12-månaders forventa tap, og klassifiserast i steg 1.

Ved førstegongs balanseføring skal det avsettast for tap tilsvarande 12-månaders forventa tap. Slikt tap er det tapet som er forventa å inntreffa over levetida til instrumentet, men som kan knytast til misleghaldshendingar som inntreff dei første 12 månadane.

Dersom kredittrisikoen for ein eigendel eller gruppe av eigendelar har auka vesentleg sidan førstegongs innrekning, skal det gjerast ei tapsavsetning tilsvarande noverdien, bestemt ved bruk av den effektive renta, av tapet som er forventa å inntreffe over heile den forventa levetida til eigendelen, og eigendelen skal reklassifiserast til steg 2.

For utlån klassifisert i samsvarsvis steg 1 og 2 vert renta berekna basert på brutto balanseført verdi og avsetning for tap er normalt modellbasert.

Dersom det oppstår eit tap i verdien, skal instrumentet flyttast til steg 3. Renteinntekter vert då rekna inn basert på netto balanseført verdi og tapsavsetninga blir normalt satt på individuell basis.

For ytterlegare detaljar sjå note 2.

Forventa kredittap (ECL) i steg 1 og 2 reknast som EAD x PD x LGD, neddiskontert med effektiv rente. Eika har utvikla eigne modellar for berekning av sannsynleg misleghald (PD) og tap ved misleghald (LGD). Banken sin systemleverandør Tieto Evry har, på vegne av Eika, vidareutvikla løysing for eksponering ved misleghald (EAD), berekning av tap og modell for vurdering om eit engasjement har hatt vesentleg auke i kredittrisiko sidan første gongs innrekning, og denne modellen nyttar banken. Nedskrivingsmodellen er ytterlegare skildra i note 2.

Eigendelar som vert overteke i samband med oppfølging av misleghaldne og nedskrivne engasjement, vert ved overtaking verdsett til verkeleg verdi. Slike eigendelar klassifiserast i balansen etter sin art. Etterfølgjande verdivurdering og klassifisering av resultateffektar følgjer prinsippa for den aktuelle eigendelen.

Realiserte gevinstar/tap samt endringar i estimerte verdiar på finansielle instrument til verkeleg verdi over resultatet, inkludert utbytte, er med i rekneskapen under ”netto gevinst/tap på finansielle instrument” i den perioden dei oppstår.

Sogn Sparebank nyttar ikkje sikringsbokføring.

Finansielle eigendelar og finansielle forpliktingar motreknast og presenterast berre når banken har ein juridisk rett til å motrekne og når banken har til føremål å gjere opp på nettogrunnlag.

Inntekter og kostnadar motreknast ikkje med mindre det vert gjort krav om eller vert tillate i samsvar med IFRS.

Transaksjonar i utanlandsk valuta vert omrekna til kursen på transaksjonstidspunktet. Pengepostar i utanlandsk valuta vert omrekna til norske kroner ved å nytte kursen på balansedagen. Ikkje-pengepostar målt til historisk kurs uttrykt i utanlandsk valuta, vert omrekna til norske kroner ved å nytte valutakursen på transaksjonstidspunktet. Ikkje-pengeposter målt til verkeleg verdi uttrykt i utanlandsk valuta, vert omrekna til valutakursen fastsett på balansetidspunktet. Valutakursendringar blir resultatført løpande i rekneskapsperioden. Rekneskapen presenterast i norske kroner, banken sin funksjonelle valuta.

Varige driftsmidlar omfattar bygningar, tomter og driftslausøyre, og er vurdert til anskaffingskost med frådrag for akkumulerte avskrivingar og nedskrivingar. Anskaffingskost for varige driftsmidlar er kjøpspris, inkludert avgifter/skattar og kostnader direkte knytt til å setje anleggsmiddelet i stand for bruk. Utgifter påløpt etter at driftsmidla er tekne i bruk, slik som løpande vedlikehald, blir resultatført. Andre utgifter som er forventa å gje framtidige økonomiske fordelar, blir balanseført. Det er nytta lineære avskrivingar for å allokere kostpris over driftsmidlane si brukstid.

Immaterielle eigendelar blir innrekna når krava til balanseføring er til stades. Immaterielle eigendelar erverva separat balanseførast til kost. Økonomisk levetid er anten bestemt eller ubestemt. Immaterielle eigendelar med bestemt levetid vert avskrive over økonomisk levetid og testa for nedskriving ved indikasjonar på dette. Avskrivingsmetode og periode blir vurdert minst årleg. Banken nyttar ikkje goodwill.

Ved kvart rapporteringstidspunkt, og dersom det er indikasjonar på fall i varige driftsmidlar og immaterielle eigendelar sin verdi, vil utrekninga av ei eventuell nedskriving bli estimert ut frå gjenbruksverdien av eigendelane. Gjenbrukbart beløp er det høgste av eigendelen sin verkelege verdi med fråtrekk av salskostnadar og bruksverdi.

Eigendelen sin balanseførte verdi vert nedskrive dersom balanseført verdi er høgre enn estimert gjenbrukbart beløp.

Innføring av IFRS 16 medfører at det ikkje lengre skal skiljast mellom operasjonell og finansiell leasing der inngåtte avtalar overfører bruksretten til ein spesifikk eigendel frå utleigar til leigetakar for ein spesifikk periode. For utleigar blir i all hovudsak regelverket frå IAS 17 vidareført.

For å fastsetje om ein kontrakt inneheld ein leigeavtale, er det vurdert om kontrakten overfører retten til å kontrollere bruken av ein identifisert eigendel. Standarden har hovudsakeleg fått betydning for leigeavtalar knytt til kontorlokale, som medfører at husleigekostnadar ikkje lengre rekneskapsførast som driftskostnad, men som avskriving av bruksrett, eigendel og rentekostnad på tilhøyrande leigeforplikting i resultatrekneskapen. Leigeavtalar med låg verdi (mindre enn USD 5 000), og leigeavtalar med ein leigeperiode på 12 månader eller mindre, vil ikkje bli balanseført. Leigeavtalane som fell inn under disse unntaka innreknast løpande som andre driftskostnader.

Banken har innrekna sine leigeforpliktingar til noverdien av dei uteståande leigebetalingane diskontert med marginal lånerente på tidspunktet for førstegongsbruk. Leigeperioden er berekna basert på avtalen sin varigheit, lagt til eventuelle opsjonsperiodar dersom desse med rimeleg sikkerheit vil bli utøvd. Berekning av noverdi av leigeforpliktinga inkluderer element som fast leige justert for indeksreguleringar i leigekontraktane. Eventuelle opsjonar i leigeavtalen, og/eller utgifter knytt saman med utkjøpsklausular før endeleg kontraktsutløp, er medrekna i leigeforpliktinga dersom det er sannsynleg at opsjon eller klausul vil bli brukt. Felleskostnader og andre variable leigebetalingar osv. vil ikkje bli innrekna i leigeforpliktinga for husleigekontraktane og blir ført som driftskostnad. Diskonteringsrente for leigeavtalar er fastsett ved å anvende leigetakars marginale lånerente. Det vil seie rentesatsen ein leigetakar i eit liknande økonomisk miljø måtte betale for å lånefinansiere i ein tilsvarande periode og med tilsvarande sikkerheit, og dei midlar som er naudsynte for ein eigendel av liknande verdi som bruksrettseigedelen. Renta tek omsyn til både risikofri rente, kredittrisiko og leigespesifikt påslag, som sikkerheit/pant i leigeavtalen. Renta vil tilpassast den faktiske leigekontrakten si varigheit, type eigendel og liknande.

Ved etterfølgjande målingar blir leigeforpliktinga målt til amortisert kost ved bruk av effektiv rentemetoden. Leigeforpliktinga blir målt på nytt når det skjer ei endring i framtidige leigebetalingar som oppstår som følgje av endring i ein indeks, eller om banken endrar vurdering av om den vil utøve forlenging- eller termineringsopsjonar. Når leigeforpliktinga vert målt på nytt på denne måten, blir det gjort ein tilsvarande justering av balanseført verdi av bruksretten, eller blir ført i resultatet dersom den balanseførte verdien av bruksretten er redusert til null.

Ved førstegongsinnrekning i balansen blir bruksretten til anskaffingskost. Det vil seie leigeforpliktinga (noverdi av leigebetalingane) pluss forskudsleigepluss og eventuelle direkte anskaffingskostnadar. I etterfølgjande periode blir bruksretten målt ved bruk av ein anskaffingsmodell.

Bruksrettane er i balansen presentert som ein del av «varige driftsmidlar», medan leigeforpliktingane presenterast som «andre avsetningar» i balansen. Bruksrettar som avskrivast, er gjenstand for ein nedskrivingstest i samsvar med IAS 36 når omstenda indikerer det.

Tilknytt selskap er ein eining der banken har betydeleg påverknad, men ikkje kontroll, over den finansielle og operasjonelle styringa (normalt ved eigardel på mellom 20 % og 50 %). Rekneskapen inkluderer ikkje banken sin del av resultat frå tilknytt selskap.

Skattekostnad består av betalbar skatt og endring i utsett skatt. Utsett skatt/skattefordel er berekna på alle skilnadar mellom rekneskapsmessig og skattemessig verdi på eigendelar og gjeld, samt underskot til framføring.

Utsett skattefordel er rekneskapsført når det er sannsynleg at banken vil ha tilstrekkelege skattemessige overskot i seinare periodar til å nyttiggjere skattefordelen. Banken rekneskapsfører tidlegare ikkje rekneskapsført utsett skattefordel i den grad det har blitt sannsynleg at banken kan nytte seg av den utsette skattefordelen. På same måte vil selskapet redusere utsett skattefordel i den grad banken ikkje lenger ser det som sannsynleg at den kan nyttiggjere seg av den utsette skattefordelen.

Utsett skatt og utsett skattefordel er målt basert på forventa framtidige skattesatsar og skattereglar som gjeld på balansedagen, eller som høgst sannsynleg er venta vedteken, og truleg tredt i kraft når den utsette skattefordelen realiserast eller når den utsette skatten skal gjerast opp.

Betalbar skatt og utsett skatt er rekneskapsført direkte mot eigenkapitalen i den grad skattepostane relaterer seg til eigenkapitaltransaksjonar, med unntak av fondsobligasjonar der skatteeffekten av rentekostnaden blir ført i ordinært resultat, og konsernbidrag frå mor- eller søsterselskap som blir resultatført.

Pensjonskostnadar og -forpliktingar følgjer IAS 19. Banken har innskotsbasert ordning for alle tilsette. I tillegg har banken AFP-ordning. For innskotsordninga betaler banken innskot til privat administrerte livs- og pensjonsforsikringsselskap. Banken har ingen ytterlegare betalingsforpliktingar etter at innskota er betalt. Innskota vert kostnadsført fortløpande og rekneskapsførast som lønnskostnad. AFP-ordninga vert behandla rekneskapsmessig som innskotsordninga.

Fondsobligasjonar som er evigvarande, og der banken har einsidig rett til å ikkje betale renter til investorane under gitte vilkår, tilfredsstiller ikkje definisjonen til finansielle forpliktingar i samsvar til IAS 32. Slike obligasjonar klassifiserast som eigenkapital i balansen (hybridkapital) og renta behandlast som utbytte og vert presentert som reduksjon i sparebanken sitt fond og utjamningsfond.

Ny informasjon etter balansedagen om selskapet si finansielle stilling på balansedagen, er teke omsyn til i årsrekneskapen. Hendingar etter balansedagen som ikkje påverkar selskapet si finansielle stilling på balansedagen, men som vil påverke selskapets finansielle stilling i framtida, er opplyst om dersom dette er vesentleg.

Kontantstraumoppstillinga vert utarbeidd med utgangspunkt i kontantstraumar frå operasjonelle-, investerings- og finansieringsaktivitetar etter direkte metode. Kontantstraumar frå operasjonelle aktivitetar er definert som alle inn- og utbetalingar frå utlåns- og innskotsverksemda mot kundar og kredittinstitusjonar, inn- og utbetalingar frå kortsiktige verdipapir, samt utbetalingar generert frå kostnader knytt til den ordinære operasjonelle verksemda. Investeringsaktivitetar er definert som kontantstraumar frå langsiktige verdipapirtransaksjonar, samt investeringar i driftsmidlar og eigedomar. Kontantstraumar frå opptak og nedbetaling av ansvarleg lån, og obligasjonsgjeld og eigenkapital er definert som finansieringsaktivitetar. Likviditetsbehaldning omfattar kontantar, fordring på Norges Bank og innskot i andre kredittinstitusjonar.

Banken har frå og med 1.1.2021 teke i bruk ny definisjon av misleghald. Denne er utforma i samsvar med European Banking Authority sine retningslinjer for korleis bankar skal nytte misleghalddefinisjonen i kapitalkravsforordninga (CRR), samt presiseringar i CRR/CRD IV forskrifta. Det følgjer av desse reglane at ein kunde vil bli klassifisert som misleghalden dersom minst eit av dei følgjande kriteria er oppfylt:

• Kunden har eit overtrekk som både overstig ei relativ- og absolutt grense i meir enn 90 samanhengande dagar. For både PM- og BM-kundar er den relative grensa lik 1 % av kunden si samla eksponering.

• For PM-kundar er den absolutte grensa lik 1.000 kroner
• For BM- kundar er den absolutte grensa lik 2.000 kroner

• Det er vurdert som sannsynleg at kunden ikkje vil kunne innfri sine kredittforpliktingar ovanfor banken (unlikely to pay – UTP).
• Kunden er smitta av ein annan kunde som er i misleghald i samsvar med dei to første kriteria nemnd over.

Ny definisjon av misleghald medfører innføring av karensperiode, som tilseier at kundane vert kategorisert som misleghaldne ein periode etter at misleghaldet er ordna opp i. Karensperioden er tre månader etter friskmelding, med unntak av engasjement med forbearencemarkering der tilhøyrande karensperiode er tolv månader.

EAD for avtalar i steg 1 består av uteståande fordring eller forplikting, justert for kontantstraumar dei neste 12 månadane, og for avtalar i steg 2 dei neddiskonterte kontantstraumane for den forventa levetida til avtalen. For garantiar er EAD lik den uteståande forpliktinga på rapporteringsdatoen multiplisert med ein konverteringsfaktor på 1 eller 0,5 avhengig av type garanti. Unytta kredittar har EAD lik uteståande unytta kreditt på rapporteringstidspunktet. Forventa levetid på ein avtale blir berekna ut frå liknande avtalar si historiske gjennomsnittlege levetid.

Avtalar som modifiserast blir målt frå opphavleg startstidspunkt, sjølv om avtalen får nye vilkår.

Estimat for LGD er basert på historiske tap i alle Eika-bankar for intervall av sikkerheitsdekning. Datagrunnlaget oppdaterast med tapshistorikk for nye periodar. Modellane skil mellom person- og bedriftskundar:

Personkundar

• Kundar med sikkerheit i fast eigedom
• Kundar med anna sikkerheit enn fast eigedom
• Kundar utan registrert sikkerheit

Bedriftskundar

• Kundar med sikkerheit
• Kundar utan sikkerheit

Verdien av sikkerheit er teke omsyn til og baserer seg på estimerte realisasjonsverdiar.

Banken sin PD-modell er utvikla av Eika Gruppen. PD-modellen estimerer sannsynleg misleghald ved å estimere statistiske samanhengar mellom misleghald og kunden sin finansielle stilling, demografiske data og betalingsåtferd. For deler av porteføljen nyttast policykoder når kunden sin risiko ikkje kan reknast på ordinær måte. Dette kan skuldast kundetype eller hending. Kundar med policykode blir overstyrt til ein risikoklasse med tilhøyrande førehandsdefinert PD.

Modellen skil mellom personkundar og bedriftskundar, og måler sannsynleg misleghald for dei neste 12 månadar (PD 12 mnd). Totalmodellen består vidare av to undermodellar, ein åtferdsmodell og ein generisk modell, som vektast ulikt basert på tid som kunde og tid sidan siste kredittsøk. Totalmodellen består utelukkande av den generiske modellen i dei tilfelle der kundeforholdet og tid sidan siste kredittsøk har vore kortare enn ein førehandsdefinert tidshorisont. Berre åtferdsmodellen nyttast dersom kundeforholdet og tid sidan siste kredittsøk har vore lengre enn ein gitt tidshorisont. I alle andre tidshorisontar vil ein kombinasjon av modellane nyttast. Dette gjelder også for BM-kundar som ikkje er gjenpartspliktige.

Åtferdsmodellen angir PD 12 mnd. basert på observert åtferd frå kunden sin konto, transaksjonar og produktfordeling. Generisk modell angir PD 12 mnd basert på offentleg informasjon. Generisk modell er utvikla av Bisnode på alle norske føretak/hushaldningar med konkurs/alvorleg betalingsmerknad som utfallsvariabel. For bedriftskundar består den generiske modellen av fire undermodellar. Enkeltpersonsforetak (ENK), føretak der eigar direkte heftar for gjeld (ANS/ DA), andre føretak med innlevert rekneskap og andre føretak utan rekneskap.

For personkundar består den generiske modellen av fem undermodellar, der fire er delt opp etter kunden sin alder (18-26 år, 27-42 år, 43-65 år og 66+ år) og den siste består av personar, uansett alder, med minst ein aktiv betalingsmerknad.

Ved berekning av sannsynleg misleghald over forventa levetid på engasjementet (PD-liv), blir det nytta ei migrasjonsbasert framskriving for å estimere forventa misleghald fram i tid, basert på utvikling i PD siste 12 månadar. Modellane blir årleg validert og rekalibrert ved behov. Ved endring av modellen sin kvalitet blir det utvikla nye modellar.

Vesentleg auke i kredittrisiko blir målt basert på utvikling i PD. Banken har definert vesentleg auke i kredittrisiko som ein auke i opphavleg PD ved førstegongs innrekning (PD-ini) for ulike nivå for at modellen skal fange opp relativ utvikling i kredittrisiko.

For engasjement med opphavleg PD 12 mnd. mindre enn 1 %, er vesentleg auke definert som: PD 12 mnd > PD 12 mnd. ini + 0,5 % og PD liv > PD liv ini * 2

For engasjement med opphavleg PD12 mnd. over eller lik 1%, er vesentleg auke definert som : PD 12 mnd. > PD 12 mnd. Ini + 2% eller PD liv > PD rest liv*2.

Det er ingen spesifikke karenskriterier med tanke på migrering. Som følgje av dette vil engasjementet bli tilbakeført til steg 1 dersom tilhøyrande PD endringar ikkje lengre fyller krava til vesentleg auke i kredittrisiko.

Det er i tillegg to absolutte kriterium som alltid definerer ein vesentleg auke i kredittrisiko.

• Eigendelen har ikkje tapt kredittverdi, men det er gjeve betalingslette i samband med at kunden er i finansielle vanskar.
• Eigendelen har eit overtrekk på minimum 1.000 kroner i meir enn 30 samanhengande dagar.

IFRS 9 krev at framoverskuande informasjon blir inkludert i vurdering av forventa kredittap.

Forventningane til framtida er teke omsyn til gjennom ein makroøkonomisk regresjonsmodell for samsvarsvis PM og BM som vurderer endring i sannsynleg misleghald (PD) i tre scenario – basis (normal makroøkonomiske situasjon), nedside (vesentleg økonomisk nedgangskonjunktur) og oppside (eit scenario i høgkonjunktur). I basisscenario er det brukt makroprognosar frå SSB sin rapport «Konjunkturtendensene», samt at det er brukt ei skjønnsmessig ekspertvurdering av sjeføkonom i Eika Gruppen for å få ein lengre prognoseperiode enn det som kjem fram av SSB-rapporten.

Tabellen viser makroprognosar for basis-scenariet:

Opp- og nedsidescenario er kome til gjennom eit gitt tal standardavvik positivt eller negativt utslag i makrovariablane samanlikna med basisprognosen frå SSB. Ved vurdering av tal standardavvik utslag er det sett til Norges Bank og Finanstilsynets sine stresstestar, sett i samanheng med vektinga av scenarioet.

Scenarioa gjev følgjande sannsynleg vekting; basis 60 %, nedside 20 % og oppside 20 %. I alle tre scenarioa vert det anteke at økonomien vender tilbake til eit felles snitt mot slutten av ein femårs prognoseperiode.

Tabellen viser makromodellen sitt forventa misleghaldnivå i forhold til dagens mislighaldsnivå PM. Ein faktor på 1,6 betyr at kundane sin PD er forventa å vere 60 % høgre enn dagens PD. Tilsvarande betyr ein faktor på 0,3 at PD er forventa å vere 30 % av dagens PD.

Tabellen viser makromodellen sitt forventa misleghaldsnivå i forhold til dagens misleghaldsnivå BM.

Note 13 viser resultata av utvalde scenarioberekningar, mellom anna forventa kredittap dersom makrofaktorane i nedside- og oppsidescenarioa var nytta i berekningane.

I implementering av makrofaktorane i IFRS 9-modellen er alle faktorane for PM dividert med 1,25 og med 1,20 for BM for å ta høgde for overestimering av sansynleg misleghald i banken sin PD-modell. Det er venta at PM og BM-modellen vil overestimere sannsynleg misleghald med høvesvis 25 og 20 % i framtida.

Banken går gjennom heile bedriftsporteføljen årleg, og store og spesielt risikable engasjement vert gjennomgått ved endringar eller minimum kvartalsvis. Lån til privatpersonar blir gått gjennom når dei er misleghaldne eller dersom dei har dårleg betalingshistorikk. Ved estimering av nedskriving på enkeltkundar blir både aktuell og forventa framtidig finansiell stilling vurdert. For engasjement i bedriftsmarknaden vert marknadssituasjonen for kunden, aktuell sektor og marknadsforhold generelt vurdert. Moglegheita for rekapitalisering, restrukturering og refinansiering blir også vurdert. Samla vurdering av desse forholda blir lagt til grunn for estimering av framtidig kontantstraum. Kontantstraumane blir som hovudregel estimert over ein periode tilsvarande forventa løpetid for den aktuelle kunden, eller gruppe av kundar dersom det er likskap knytt til kundane. Nedskrivinga vert berekna i tre scenario; basis, oppside og nedside, som vektast med 60, 20 og 20 prosent. Banken tapsavsett i steg 3 dersom kunden er kredittforringa. Ved vurdering av tapsavsetting heftar det usikkerheit ved estimering av tidspunkt og beløp for framtidige kontantstraumar: inkludert verdsetting av sikkerheitsstilling. Sjå note 11 for oversikt over nedskriving på utlån og garantiar.

Banken tek kredittrisiko, altså risikoen for at motparten vil påføre banken eit tap ved ikkje å gjere opp midlane banken har til gode. Kreditteksponering er primært knytt til uteståande lån og gjeldspapir. Det er også kredittrisiko knytt til “off-balance” finansielle instrument som lånetilsegn, unytta kreditt og garantiar. Sjå note 6-13 for vurdering av kredittrisiko.

Sogn Sparebank nyttar ein sannsynleg (PD – probability of default) risikoklassifiseringsmodell på alle kundar der det er risiko for tap for banken. Det betyr at alle kundar med lån, kreditt eller garantiar blir risikoklassifisert. Risikoklassifiseringsmodellane er delt i to hovudmodellar – ein for personmarknad og ein for bedriftsmarknad. Hovudmodellane er igjen delt i ulike undermodellar. Det vert òg gjort eit modell skilje mellom eksisterande og nye kundar. Risikoklassifiseringsmodellen som banken nyttar bereknar sannsynleg mislighald for kunden i løpet av dei neste 12 månadane.

Sannsynleg misleghald blir brukt som mål på kredittkvalitet. Banken deler porteføljen inn i ti risikoklassar, basert på PD for kvart kredittengasjement. Sjå tabell. Kredittforringa engasjement (steg 3) er gjeve ein PD på 100 prosent. Banken sin portefølje er inndelt etter risikoklassar. Dette er presentert i note 6.

Banken sine system for risikoklassifisering er omtala under risikostyring. Banken gjer individuell vurdering av nedskrivingsbehovet dersom det ligg føre tap av verdi på enkeltengasjement, og dersom tapet kan føre til redusert framtidig kontantstraum til betening av engasjementet. Døme på tap av verdi vil vere misleghald, konkurs, likviditet eller andre vesentlege finansielle problem.

Nedskrivingar i steg 3 blir berekna som skilnaden mellom lånet sin bokførte verdi og noverdien av diskontert forventa kontantstraum basert på effektiv rente.

Andre nedskrivingar i steg 1 og 2 baserer seg på tapsestimat berekna med grunnlag på 12 månaders og livslang sannsynleg misligheld (probability of default – PD), tap ved misleghald (loss given default – LGD) og eksponering ved mislighald (exposure at default – EAD).

Sjå note 13 for sensitivitetsberekningar.

Verkeleg verdi på finansielle instrument som ikkje er notert i ein aktiv marknad (nivå 2 og 3) er verdsett ved bruk av verdsettingsteknikkar. Slike verdsettingar vil vere hefta med usikkerheit. Verdsettingsteknikkar som er nytta for å bestemme verkeleg verdi er vurdert periodisk opp mot utvikling i verdi av liknande instrument, og gjennomførte transaksjonar i same papir. I den grad det er praktisk mogeleg nyttast reelle data.

Sjå note 13 for sensitivitetsberekningar.

Kredittrisiko vert styrt gjennom banken sin kredittstrategi. Det er utarbeidd kreditthandbok med policyar, rutinar og administrativ fullmaktsstruktur for styring av kredittrisiko. Kreditthandboka klargjer mellom anna krav til dokumentasjon og betjeningsevne for kundar som får innvilga kreditt og krav til trygd for engasjementa. Risiko i porteføljen blir kontinuerleg overvaka for å avdekka sannsynet for misleghald, og for å kalkulere tap dersom misleghald inntreff.

Kredittrisikoen til banken er hovudsakleg små enkeltrisikoar mot privat- og bedriftskundemarknaden. Etablert risikohandtering skal sikre at kredittrisiko er i samsvar med banken sin risikovilje. Sjå note 2 for definisjonar og prinsipp.

Verdien av deponert trygd skal vere tilstrekkeleg til å sikre engasjementet ved eventuell realisering, både på kort og lang sikt. Sikkerheitsobjekt som er ukjende for banken, skal dokumentera verdien sin gjennom offentleg takst eller meklarvurdering der det er relevant.

Som trygd for banken si utlånsportefølje blir det hovudsakleg nytta:

• pant i fast eigedom
• registrerbart lausøyre, landbrukslausøyre og driftslausøyre
• fordringar og varelager
• pant i bankinnskot
• kausjon

Generelt vert det kravd trygd for alle typar lån, med unntak av lønskontokreditt.

Med omsyn til banken sin marknadsdel, er eksponeringa spreidd geografisk, sjå note 7. For å sikre diversifisering, er det gitt rammer for eksponering i bransjar, fylke og per kunde. Banken er ikkje generelt eksponert mot få, store næringskundar, sjå note 12 for talfesting av store engasjement.

Eit engasjement er definert som kunden sitt utlån, garantiar og unytta trekkrammer. Det utgjer banken sin maksimale kredittrisiko. Totale engasjement kjem fram i note 12 fordelt på sektorane næring og privat. Store engasjement blir rapportert på eigne lister og rapportar til styret. Administrasjonen har ansvar for å følgje opp utviklinga i store engasjement. Banken si utlånsverksemd vert styrt av adm. banksjef.

Banken ynskjer at porteføljen av finansielle instrument skal ha ein låg kredittrisikoprofil. Det blir fortrinnsvis investert i obligasjonar med fortrinnsrett, bankar, solide føretak og stat og statsgaranterte føretak. Kredittkvaliteten vert vurdert som tilfredsstillande. Banken har ikkje investeringar i verdipapir i framand valuta. Sjå note 2 for definisjonar og prinsipp, og note 6-13 for vurdering av kredittrisiko.

Likviditetsrisiko kan enkelt forklarast som banken si evne til å gjere opp eiga gjeld ved forfall. Når banken sine lånekundar ynskjer ei langsiktig finansiering, og banken sine innskotskundar vil disponera innskota sine med kort varsling, har banken ein likviditetsrisiko. Finansiering av dette gapet er gjort ved at banken har teke opp lån i den opne marknaden og avtalt trekkramme med DNB Bank ASA. Banken skal ikkje ha langsiktig trekkrett.

Banken sine rammer og retningslinjer for likviditetsrisiko speglar banken sin konservative risikoprofil på området. Banken sine innskot består primært av innskot frå heilkundar i banken sitt marknadsområde. Likviditetssituasjonen for banken er vurdert tilfredsstillande. Utviklinga av likviditetsrisikoen blir månadleg rapportert til styret, som karakteriserer risikoen som tilfreds-stillande. Sjå årsmeldinga for skildring av banken si styring av risiko, og note 14 for vurdering av likviditetsrisiko.

Marknadsrisiko er risikoen for tap og vinst i marknadsparameter som rente, valutakursar, aksje- eller råvareprisar. Marknadsrisiko er knytt til opne posisjonar i rente-, valuta og aksjeprodukt som er eksponert mot endra marknadsprisar i volatiliteten i prisar som rentesatsar, kredittspreader, valutakursar og aksjeprisar.

Marknadsrisiko som banken står overfor, er hovudsakeleg renterisiko og inkluderer potensielle svingingar i verdien av fastrenteinstrument eller finansielle instrument knytt til ein marknadsbenchmark (NIBOR flytande pengemarknadsrente) som følgje av endringar i marknadsrenter, og i framtidige kontantstraumar for finansielle instrument til flytande rente. Prisrisiko kjem av endringar i marknadsprisar, enten som følgje av spesifikke faktorar knytt til eit individuelt finansielt instrument eller utstedar, eller faktorar som påverkar alle instrument handla i ein marknad. Det kan til dømes handle om endringar i prisar eller volatilitet på aksjar eller aksjeindeksar. Rentepapir, aksjar og aksjefond er eksponert for denne risikoen. Det mest vesentlege av marknadsrisiko relaterer seg til verdipapirmarknaden representert ved eigne verdipapirbehaldningar. Hovudtyngda av porteføljen til banken er plassert i likvide obligasjonar med avgrensa risiko for store fall i marknadsverdien. Forvaltninga er underlagt rapporterings- og posisjonsrammer fastlagt av styret. Rammene skal avgrense risikoen, og desse rammene blir gjennomgått minst ein gong i året. Sjå note 17 og 18 for vurdering av marknadsrisiko.

Banken sin samla prisrisiko blir vurdert ut i frå stressscenario utarbeidd i tråd med tilrådingar frå Finanstilsynet.

Valutaeksponeringa til banken er låg. Banken har ikkje valutalån.

Banken er òg eksponert for renterisiko knytt til tap av rentenetto. Risikoen kjem fram som resultat av ulik rentebindingstid på ulike aktiva- og passivapostar i og utanfor balansen. Desse er obligasjonar, utlån til kundar, garantiar, innskot og verdipapirgjeld. Ei endring i marknadsrenta vil gi auke eller reduksjon i banken sin rentenetto som følgje av det. Sjå note 18 for talfesting av sensitivitet ved 1 % renteendring. Renteberande verdipapirplasseringar, utlån, innskot frå kundar, finansinstitusjonar og låneopptak i marknaden er alle knytt til flytande rente. Utanom balansepostar, gjeld det banken sitt løpande garantiansvar som er knytt til flytande rente. Renterisikoen blir kvartalsvis rapportert til styret. Ulik rentebinding og referanserenter på utlån og innlån gir utslag på rentenetto i banken. Renterisiko blir redusert ved at innlån og utlån i høg grad blir tilpassa same rentevilkår.

Den operasjonelle risikoen til banken er risiko for tap som følgje av utilstrekkelege eller sviktande prosessar eller system, menneskelege feil, eksterne hendingar og juridisk risiko. Denne type risiko og kjelder til tap ligg i den løpande drifta av banken. Banken har utarbeidd policyar, rutinar, fullmaktsstrukturar med vidare, som saman med veldefinerte og klare ansvarsforhold, er tiltak som reduserer den operasjonelle risikoen.

Styring av operasjonell risiko tek utgangspunkt i banken sin policy for operasjonell risiko og internkontroll. Det blir gjennomført risikovurderingar på overordna nivå. Hendingar som har påverka eller kan påverke banken si lønnsemd og/eller omdømme vert følgt systematisk opp. Det vert årleg gjort ein omfattande gjennomgang av operasjonelle risikoar og kontrolltiltak: løpande vurderingar av operasjonelle risikohendingar og iverksett risikoreduserande tiltak ved behov. Det er kvartalsvis rapportering av operasjonelle tapshendingar og internkontrollavvik til leiing og styret.

Strategisk/forretningsmessig risiko er risikoen for at verdiane av gjeld og eigendelar vert endra på grunn av endringar i eksterne forhold som marknadssituasjon eller reguleringar frå styresmaktene. Risikoen inkluderer òg omdømerisiko. Dette krev ei kontinuerleg vurdering av konkurransesituasjonen, banken sine produkt og endringar i banken sine rammevilkår. Styring og kontroll med banken sin forretningsrisiko er basert på banken sine policydokument vedtekne av styret. Alle tilsette i banken er pålagt å bidra til at kundane sine behov og rettar blir ivareteke på ein tilfredsstillande måte, med god fagleg og ryddig kundehandtering som sikrar at kundane kan ta bevisste og velinformerte val.

Målet til banken vedkomande kapitalforvaltning er å sikre framleis drift for å gi eigenkapitalbeviseigarane og kapitalfondet i banken ei god avkastning, og oppretthalde ein optimal kapitalstruktur for å redusere kapitalkostnadane. På denne måten kan banken gi utbyte på eigenkapitalbevis og bidra til utvikling av lokalsamfunna banken er ein del av.

Gjennom lovverket, er banken underlagt eit regelverk for minstekrav til NSFRing og soliditet. CEBS har utarbeidd retningslinjer for prosessar for styring av risiko og kapitalbehov i form av ICAAP. Styret har ansvaret for å initiere ICAAP-prosessen og kapitalplanlegginga, og set mål for eit kapitalnivå som er tilpassa banken sin risikoprofil og forretningsmessige rammevilkår. ICAAP-prosessen er ein integrert del av banken si samla risikostyring. Sjølv om Sogn Sparebank prisar inn ein forventa tapskostnad, må banken ha kapitalreservar for å dekke uventa tap. Gjennom ICAAP vert risikojustert kapital utrekna for alle risikoområde, og banken gjennomfører stresstesting for å identifisere forhold som kan påverke risikobildet og kapitaldekninga i negativ retning. Risikojustert kapital angir kor stort tap som kan oppstå under ekstreme forhold, og er ein sentral storleik i vurderinga av banken sitt behov for eigenkapital for å drive verksemda på ein forsvarleg måte. Den risiko-justerte kapitalen og lovmessige minstekrav vert samanhalden mot banken sin faktiske eigenkapital. Banken skal ha ein spreidd forfallsstruktur på innlåna sine. Kravet til LCR frå styresmaktene er 100 % pr, medan banken sin policy seier at banken skal ha ein LCR lik 110 %. Banken hadde LCR på 212 per 31.12.2024. Den ansvarlege kapitalen består av rein kjernekapital og anna kjernekapital (hybridkapital). Av resultatet som går til eigenkapitalbeviseigarane tek Sogn Sparebank sikte på at om lag 50 % av resultatet i høve til eigarbrøken vert utbetalt som utbyte, og resten vert lagt til utjamningsfondet. Resten av overskotet blir fordelt med omlag 90 % til sparebanken sitt fond, og omlag 10 % av resultatet blir tilført gåvefondet for tildelingar til allmennyttige føremål.

Risiko relatert til miljø, samfunnsansvar og selskapsstyring inngår i ESG risiko. Også klimarisiko omfattar risiko for auka kredittrisiko og finansielle tap for banken som følgje av klimaendringar. Banken føretek årleg gjennomgang av risiko der ESG og klimarisiko inngår. ESG-risiko er først og fremst relatert til bedriftsmarknaden og er ein del av kredittprosessen ved utlån. Det er både relatert til fysisk risiko, men også overgangsrisiko frå dagens situasjon til eit lågutsleppsamfunn.

Banken er lite eksponert mot mellom anna olje- og gassnæringa. Banken ser på bygg og anlegg og landbruk som dei sektorane som har høgst klimarisiko i banken sin portefølje. Samstundes er det mykje teknologisk utvikling og store moglegheiter for positiv påverknad i desse bransjane.

Compliancerisiko er risikoen for at banken pådreg seg offentlege sanksjonar/bøter eller økonomiske tap som følgje av manglande etterleving av lover og forskrifter. Banken vektlegg gode prosessar for å sikre etterleving av gjeldande lover og forskrifter. Styret vedtek banken sin compliancepolicy som skildrar hovudprinsippa for ansvar og organisering. Styret får også kvartalsvise compliancerapportar og med punkt for oppfølging. Det blir kontinuerleg arbeida med å vurdere beste tilpassing til nye reguleringar og nytt regelverk for både å ivareta etterleving og effektivitet i organisasjonen. Dette blir fortløpande inkludert i rutinar og retningslinjer.

Aktiviteten på complianceområdet er stor med stadig aukande krav, særleg knytt opp mot krava innan kvitvasking og personvern. Banken jobbar aktivt for å informere alle banken sine tilsette om implementering av rutinar og retningslinjer for å sikre etterleving, samt for å vidareutvikle heile organisasjonen sin kompetanse på området.